Vedaritin

Helgirit
Elstu helgir textar indverskir eru vedurnar sem fyrst var safnað saman 800 f. kr. þótt sumar séu upprunalega mun eldri. Í hverju hinna fjögurra vedaritsafna, Rig Veda (ljóðviska), Sama Veda (söngviska), Yajur Veda (fórnviska) og Atharra Veda (töfraviska), eru bæði lofsöngvar, trúarþulur og fórnarformálar ásamt Aranyakaritum ("Ritverk fyrir skóginn") og Upanishadritum ("settur við hlið[kennarans]"), en það eru heimspekilegt rit sem samin voru um 600f. kr. Eða skömmu síðar í þeim trúarbrögðum sem hafa orðið til á Indlandi er maðurinn fastur í endalausri hringrás lífs og dauða. Hindúar, jainatrúarmenn og búddatrúarmenn lýsa þessu hlutskipti sem á stöðugri þjáningu og vítahring á jörðu. Á hinn bóginn eru mismunandi skoðanir ríkjandi innan trúarbragðanna um það hvernig hægt sé að öðlast lausn úr þessari hringrás. Í hindúasið eru einkum tvær leiðir að þessu takmarki. Sú fyrri er einkennandi fyrir þá grein hindúasiðar sem telur að mannsálin (atman) sé sams konar og hin æðsta vera (brahman). Þar sem hin æðsta vera er aðeins ein og við erum sams konar og hún, felst lausnin í því að upplifa endanlega fullvissu um að við séum guðlegs eðlis. Þessi heimssýn ,sem engum hefur tekist  betur að lýsa kennimanninum Shankara, leggur áherslu á mikilvægi þess að maðurinn leggi sig fram og reyni sem mest hann má að öðlast þessa umbreytandi viksu. Hin leiðin fylgir þeim stefnum sem halda fram hinum algera mismun, hversu lítill sem hann annars er, á milli manneskjunnar og Guðs. Þeir sem aðhyllast þessa sýn leggja áherslu á nauðsyn þessa að tilbiðja hina æðstu veru og reiða sig á miskunn Guðs. Í Bhagvad Gita lýsir Krisha þremur leiðum til lausnar: Leið athafna, leið þekkinga og leið tilbeiðslu. Leið athafna (karma yoga) er vegur óeigingjarnrar verka; hver maður verður að sinna skyldum sínum (dharma), svo sem námi og góðum gjörðum, en ekki vegna hræðslu við ásakanir eða refsingu eða í því skyni að fá hrós eða umbun. Með því að hafna þannig ávötum gjörða sinna öðlast maðurinn varanlegan innri frið. samkvæmt leið þekkingarinnar (jnana yoga) geta menn öðlast umbreytandi visku sem eyðir karma fortíðarinnar með því að tileinka sér visku helgiritanna. Sönn þekking veitir innsýn í hið raunverulega eðli alheimsins, guðlegan kraft og mannsálina. Slíka visku má öðlast með því að ná stjórn á líkama og anda við það að iðka yoga með þeim aga sem það krefst. Mest áhersla er lögð á þriðju leiðina í Bhagavad Gita-leið tilbiðslunnar (bhakti yoga). Þessi leið er líklega vinsælust meðal hindúa af hvaða stétt sem þeir eru og hvar sem þeir búa í heiminum. Ef maðurinn gefur sig Herranum á vald, munn hann, eins og krishna lofar Arjuna, fyrirgefa honum allar syndir og eyða karma hans. Slík alger trúfesta við guð og gyðju gerir manninn móttækilega fyrir guðlegri miskunn og er af nörgum hindúum talin hinni eini vegur til lausnar. Þær leiðir sem fela í sér baráttu við að öðlast visku sem og margar aðrar tegundir yoga er álitnir lofsverðar en eru ekki ástundaðar í miklu mæli.
Helgirit hindúa Elstu helgirit hindúa eru vedaritin. Veda þýðir vit eða þekkingu sem opinberuð er mönnum. Vedaritin segja frá mörgum guðum (fjölgyðistrú) og þar er lögð áhersla á gildi fórna. Vedaritin eru fjögur og er hið elsta frá 1200 f. kr. Upanishadritin eru um 14. Það eru frá um 700 f. kr. Í Upanishadritin er boðuð algyðistrú. Þar er sagt frá lærimeisturum sem kenna nemendum sínum og samræðum þeirra um trúna, karmalögmálið, sálnaflakk, frelsun o.fl. Mahabhrata eru frásagnarljóð sem greina frá hetjum og guðum. Þar er mikil áhersla lögð á trúarlega og siðferðilega fræðslu.

Athugasemdir

[Svanur Gísli Þorkelsson, 3.12.2007 kl. 05:03]

Mjög fín samantekt hjá þér Imba um Vedurnar og Hindúasið þó stiklað sé á stóru. Orðið veda er að sjálfsögðu sanskrit og stofn orðsins vit eins og þú bendir á. Færri vita að það er líka stofn orðsins Edda  (Snorra edda). Margir erlendir fræðimenn hafa stundum kallað Snorra eddu íslenskuu vedaritin.

kv,

[OM , 3.12.2007 kl. 17:21]

Góð lesning.

OM

Leifur